Spá góðu ári fyrir íslenskan sjávarútveg
Sérfræðingar Íslandsbanka spá 4% aukningu verðmætis sjávarafurða á næsta ári. Sjávarútvegurinn virðist standa sterkt þrátt fyrir verkfall sjómanna í byrjun árs. Á sama tími og verðmæti afurða eykst fækkar störfum í greininni.Þetta kemur fram í nýrri skýrslu bankans um íslenskan sjávarútveg.
Sjómannaverkfallið leystist á sama tíma og loðnan kom í leitirnar. Útkoman varð sú að tvöfalt meira veiddist af loðnu í ár heldur en í fyrra.
Þrátt fyrir að sjómenn hafi verið í verkfalli fram í miðjan febrúar er búist við að heildarafli verði 3% meiri á þessu ári en því síðasta. Auknar aflaheimildir í botnfiski hafa vegið upp á móti neikvæðum áhrifum.
Blönduð fyrirtæki ganga best
Greiningadeildin telur að útflutningsverðmæti íslenskra sjávarafurða aukist um rúmlega 4% á næsta ári því krónan hefur veikst, heimsmarkaðsverð og kvóti aukist, einkum í botnfiski.
Þorskurinn er enn verðmætasta fisktegundin sem Íslendingar veiða. Austfirsk sjávarútvegsfyrirtæki hafa sérhæft sig í uppsjávarfiski en hvert tonn af botnfiski skilaði rúmlega fjórum sinnum meira aflaverðmæti en hvert tonn af uppsjávarfiski í fyrra.
Mesta framlegðin hefur verið hjá blönduðum uppsjávar- og botnfiskfélögum en á Vopnafirði, Norðfirði og Fáskrúðsfirði hefur verið aukið við heimildir í botnfiski til að vega upp á móti sveiflum í uppsjávarfiski.
Bretland verðmætasti markaðurinn
Ýmislegt kemur fram um íslenskan sjávarútveg í alþjóðlegu samhengi í skýrslunni. Ísland er í 19. sæti yfir mestu fiskveiðiþjóðir heims en í öðru sæti á Norðurlöndum með 24% heildaraflans. Verðmætasti markaðurinn er Bretlandi með 18% heildarverðmætisins en Frakkland og Spánn koma næst með um 9%.
Bretar kaupa mest af botnfiskinum en Noregur er öflugasta viðskiptalandið í uppsjávarfiskinum. Austfirsk sjávarútvegsfyrirtæki selja til dæmis mikið af fiskimjöli í norskt fiskeldi.
Rússland og Nígería voru gríðarlega mikilvægir viðskiptamarkaðir fyrir fáum orðum en innflutningsbann í Rússlandi annars vegar og gjaldeyrishöft í Nígeríu hafa rýrt viðskipti við löndin tvö um 64 milljarða króna. Þá hefur Brexit reynst Íslendingum dýrt vegna lakara gengis breska pundsins á sama tíma íslenska krónan hefur styrkst. Talið er að rýrnun verðmæta á Bretlandsmarki út af gengisþróun séu 17 milljarðar króna.
Saltaðar afurðir skiluðu mesta aflaverðmætinu á hvert tonn á síðasta ári en verðmæti ferskra afurða er það sem vaxið hefur mest. Enn er flutt mest út af frystum fiski.
Konum fækkar meira en körlum
Tækniþróun hefur átt sinn þátt í verðmætari afurðun og hún eykur framleiðni en á sama tíma fækkar höndunum sem þarf í vinnuna. Í fyrra störfuðu um 7.600 manns í sjávarútvegi sem nemur um 4% af vinnuafli landsins og er hlutfallið í sögulegu lágmarki. Frá 2014 fækkaði störfum um 1300, þarf af um 1000 í fiskiðnaði og 300 við veiðar. Konum í greininni hefur fækkað hlutfallslega meira en körlum.
Um 83% starfanna eru á landsbyggðinni. Undanfarin 20 ár hefur hlutfallsleg fækkun verið jafnari eftir búsetu en kyni en störfum hefur fækkað hlutfallslega meira á landsbyggðinni en á höfuðborgarsvæðinu, að því er fram kemur í skýrslunni.
Tími kominn á ný skip
Í skýrslunni er bent á að kominn sé tími á endurnýjun fiskiskiptaflotans. Hann hefur hækkað stöðugt undanfarin ár og er nú hár í sögulegu samhengi. Þar eru miklar fjárfestingar framundan, meðal annars hjá Síldarvinnslunni sem áformar að endurnýja tvö skip árið 2019 og skip dótturfélagsins Bergs-Hugins árin 2020 og 2021.
Sérfræðingar Íslandsbanka telja samþjöppun í íslenskum sjávarútvegi hafa aukið hagkvæmni í greininni. Samþjöppun hafi aukið skuldir en á sama tíma hafi reksturinn orðið hagkvæmari, framleiðni aukist og arðsemi batnað. Stærri félög með aflaheimildir í fleiri fiskistofnum eru betur í stakk búin til að takast á við sveiflur. Skuldir sjávarútvegsfélaganna hafa ekki verið lægri frá árinu 2003.
Í dag eru 50 stærstu fyrirtækin með 88% af úthlutuðum aflaheimildum. Síldarvinnslan í Neskaupstað er stærsta austfirska félagið og í tíunda sæti á landsvísu með 3,4% af heildar aflaheimildunum.
Verð á eldislax áfram hátt
Á sama tíma og störfum í hefðbundnum sjávarútvegi fækkar fjölgar störfum í fiskeldi, einkum á landsbyggðinni. Þau eru alls 560 um þessar mundur og hefur fjölgað um 20% frá árinu 2014.
Fiskeldið hefur reyndar vaxið mjög á heimsvísu og útlit er fyrir að það haldi áfram. Norðmenn ala mest af Evrópuþjóðum, 46%. Á heimsvísu er alið mest af bleikju en á Austfjörðum er fyrst og fremst alinn lax en laxinn er afar verðmætur og útlit er fyrir að verð á honum haldist hátt.
Mikilvægustu markaðirnir fyrir íslenskan eldisfisk eru í Bandaríkjunum, Þýskalandi og Bretlandi. Vestfirðir eiga stærsta hlutann í íslensku fiskeldi, þar hafa verið gefin út leyfi fyrir 21.500 tonna eldi en Austfirðir eru næstur með leyfi fyrir tæpum 17.600 tonnum.
