Sextíu ár frá fyrsta síldarfarminum
Haldið var upp á þann áfanga í Neskaupstað í gær að sextíu ár eru liðin frá því að tekið var á móti fyrsta síldarfarminum í verksmiðju Síldarvinnslunnar. Um leið var minnst þeirra sem látist hafa við störf hjá fyrirtækinu.Það var síldarskipið Gullfaxi sem kom með fyrsta farminn í verksmiðjuna að morgni 17. júlí árið 1958. Bygging verksmiðjunnar átti sér nokkurn aðdraganda sem Smári Geirsson, sagnfræðingur, rakti í samsætinu í gær.
Togaraútgerð hafði átt erfitt uppdráttar í Neskaupstað nánast allan sjötta áratuginn og horfðu Norðfirðingar til síldveiða sem voru mjög ábatasamar. Við upphaf síldveiða eystra á þessum tíma var aðeins ein alvöru síldarverksmiðja á Austfjörðum og var hún staðsett á Seyðisfirði.
Niðurstaðan í Neskaupstað varð sú að stofna nýtt fyrirtæki, Síldarvinnsluna, og var það formlega gert 11. desember 1957. Til stóð að safna einni milljón í hlutafé en með herkjum tókst að ná hálfri milljón. Með það var farið af stað í byggingu síldarverksmiðju.
Allt gekk hratt fyrir sig. Teikningar að verksmiðjunni lágu fyrir í mars 1958, byrjað var að byggja í apríl og tekið á móti fyrsta farminum hinn 17. júlí eins og fyrr greinir. Verksmiðjan var þá ekki fullbúin en vinnsluhæf og rétt þótt að láta reyna á tækin.
Vélarnar voru keyptar notaðar úr verksmiðju á Dagverðareyri í Eyjafirði. Gufuketillinn, sem stendur enn á sínum stað, kom úr togaranum Venusi sem lá í Hafnarfjarðarhöfn. Hann var dreginn austur af síldarskipinu Helga Helgasyni VE. Engir kranar voru í þá daga og þurfti því að koma katlinum fyrst upp í fjöru og þaðan upp á götu þaðan sem honum var velt á sinn stað með tiltækum tógum og blakkarbúnaði
Verksmiðjuhúsið var alls tæpir 1000 fermetrar, framleiðslugeta verksmiðjunnar 330 tonn á sólarhring og hráefnisþrærnar gátu rúmað 1360 tonn og þótti verksmiðjan öll stór í sniðum.
Gleðidagurinn, þegar tekið var á móti fyrsta síldarfarminum, breyttist hins vegar í sorgardag þegar veggur í hráefnisþró brast með þeim afleiðingum að ungur maður, Þorsteinn Jónsson, beið bana.
Við athöfnina í gær var tilkynnt að á grunni gömlu síldarverksmiðjunnar yrði gerður minningarreitur þar sem minnst verður þeirra tólf starfsmanna sem látið hafa lífið við störf hjá fyrirtækinu. Flestir þeirra, sjö, fórust í snjóflóðunum sem féllu á verksmiðjuna 20. desember 1974. Efnt verður til samkeppni um gerð minningarreitsins og mun hún verða auglýst sérstaklega á næstunni.
